Нэг талаас цаа бугын бэлчээрлэх нутгийг байгалийн цогцолборт газар болгож хамгаалалтад авч байгаа нь нөгөө талаас цаатан иргэд аялал жуулчлалын зах зээлээ бараадан тайгын гүн рүү нутаглаж чадахгүй байгаа нь цаа бугын тоо толгой буурах шалтгаан болж байна.  

   Эргэх  дөрвөн улирлын алинд ч мөнх  цастай дүнхийх үзэсгэлэнт хүнхэр тайгын чимэг болсон зэрлэг цаа бугыг маллан амьдардаг үндэсний цөөнх цаатан иргэд  зөвхөн Хөвсгөл аймгийн Цагааннуур суманд бий. Жилд дунджаар Цагааннуур суманд 5000-6000 орчим жуулчин ирдэг ба тэдний дийлэнх нь цаатан иргэдийн аж амьдралыг сурвалжлахаар  зорин очдог.  

Олон улсын ᠎Internews Earth Journalism Network байгууллагын дэмжлэгтэй биологийн олон янз байдлын тухай мэдлэг ойлголтыг нэмэгдүүлэх цогц хөтөлбөр “Үзэг” төслийн хүрээнд манай сурвалжлах баг цаа бугын бэлчээрийн асуудлаар  Цагааннуур сумын Баруун тайгыг зорин очсон юм.

Өвлийн улиралд нам дор газар нутагладаг баруун тайгын цаатан иргэд  цаа бугын бэлчээрээ даган зуны цагт хамгийн тохиромжтой сэрүүн бүс  болох  “Мэнгэ булаг”  хэмээх зуслангийн газраа хоёр гурван урцаараа саахалт болон буужээ. Баруун тайгын  “Мэнгэ булаг”-т 46  цаатан айл  зусаж байгаа аж.  Баруун тайга 1300 цаатай бөгөөд нэг цаатан өрхөд  дунджаар 28 цаа буга ноогдож  байна.  

Бидний эхний буусан цаатан айл бол Ч.Батбаярынх. Аяны хүнийг зочломтгой зангаар угтсан тэднийд цаа бугын сүүгээр сүлсэн өтгөн шаргал цайгаар дайлуулж суух зуураа бэлчээрийн асуудлаар хөөрөлдлөө.

Ч.БАТБАЯР: ЦАА БУГЫН ГОЛ ТЭЖЭЭЛ ХАГ ӨВС НЬ 5-10 ЖИЛ БОЛООД УРГАДАГ

/uploads/files/Цаатан Ч_Батбаяр(3).mp3

Хөвсгөл аймгийн Цагааннуур сум  540,000 га талбай нутаг дэвсгэртэйгээс  94,6 хувь  нь  тусгай хамгаалалтад байдаг. 2011 онд  Хөвсгөл аймгийн Улаан-Уул, Цагааннуур, Ренчинлхүмбэ сумдын 869,070 га газар нутгийг байгалийн цогцолборт газрын ангиллаар улсын тусгай хамгаалалтад авсан.

Бид мэдээллийг тэнцвэртэй байлгах үүднээс Байгалийн  цогцолборт газрын тусгай хамгаалалтыг хариуцсан ажилладаг Улаан тайга Улсын тусгай хамгаалалттай газраас тодруулга мэдээлэл авахад дараах байр суурийг илэрхийллээ.  

ХӨВСГӨЛИЙН УЛААН ТАЙГА УЛСЫН ТУСГАЙ ХАМГААЛАЛТТАЙ ГАЗРЫН ХАМГААЛАЛТЫН ЗАХИРГААНЫ ДАРГА Ж.ТӨМӨРСҮХ: ЦААТАН ИРГЭД ЦААГАА ЦОГЦОЛБОР ГАЗАРТ МАЛЛАХ БҮРЭН БОЛОМЖТОЙ  

 /uploads/files/Улаан тайга УТХГ-ын дарга Ж_Төмөрсүх(3).mp3

   Мал амьтдын идэш тэжээлийн өрсөлдөөн түүн дээр хүний үйл ажиллагаа орохоор онгон байгаль мөхлийн ирмэгт орж болзошгүй. Хөвсгөл аймгийн Цагааннуур суманд амьдардаг цаатан иргэдэд цаа бугын бэлчээрийн асуудал үнэхээр тулгамдсан зүйл мөн эсэх талаар Цаа бугын бэлчээрийн асуудлаар 10 жил судалгаа хийсэн  “Хөвсгөл Далай Ээж” Нийгэмлэгийн Тэргүүн, Биологийн ухааны Доктор Ж.Оюунмаагийн байр суурийг сонслоо. 

БИОЛОГИЙН УХААНЫ ДОКТОР Ж.ОЮУНМАА: ХАГ ӨВСӨӨ ИДЭЭД ДУУСЧИХВАЛ ТУХАЙН УРГАМЛЫН СЭРГЭН УРГАЛТ УДААН БОЛДОГ

/uploads/files/Биологийн ухааны доктор Ж_Оюунмаа(1).mp3

   Нэг талаасаа тусгай хамгаалалт, нөгөө талаас аялал жуулчлалаа бараадсан цаатан иргэд гэх хүний үйл ажиллагаанаас болж цаа бугын бэлчээр хавчигдаж нэг газраа удаан хашигдсан цаа буга өвчнөөр үхэж, бас чонын  идэш тэжээл болох нь амархан болжээ.

/uploads/files/Цаа бугын ач холбогдол(1).mp4

  Хэрвээ бид цаа бугын бэлчээрийн асуудалд анхаарал хандуулахгүй бол цаа бугын тоо өсөх бус буурч, үндэсний цөөнх болсон цаатан иргэдийн цааны аж ахуй үеийн үед үргэлжлэх бус үлгэр домог шиг түүх болон үлдэхийг үгүйсгэх аргагүй.Тиймээс аялал жуулчлалыг хөгжүүлэх, эдийн засгийг нэмэгдүүлэхэд томоохон түлхэц болж буй үндэсний цөөнх Цаатан иргэдээ   аж ахуйтай нь хадгалан  үлдэх  чухал асуудалд анхаарал хандуулах хэрэгтэй болжээ.

ХӨВСГӨЛ "ЭРХ ЧӨЛӨӨ" СОНИНЫ СЭТГҮҮЛЧ Х.НЯМЖАРГАЛ