Аймгийн танилцуулга

 

Дундговь аймаг нь 1941 онд Өмнөговь аймгаас 8 сум, Дорноговь аймгаас 3 сум, Төв аймгаас 7 сум тус тус шилжүүлэн 18 сумтайгаар одоогийн Өлзийт сумын нутаг Ембүү дэрсэнэ ус гэдэг газар Шарангад аймаг нэртэйгээр байгуулагджээ. 1942 онд аймгийн нэрийг Дундговь хэмээн өөрчилж аймгийн төв одоогийн оршин байгаа Зоогийн Хар овооны энгэрт суурьшсан байна.

      Засаг захиргаа, нутаг дэвсгэр: Дундговь аймаг нь Засаг захиргааны хувьд 15 сум, 66 багтай, 7469,0 мянган га нутаг дэвсгэртэй, газар нутгийн хэмжээгээр Монгол улсын нутаг дэвсгэрийн 4,5%-ийг эзэлдэг, аймгийн төв Улаанбаатар хотоос 265 км-т байрладаг, Төв, Говьсүмбэр, Дорноговь, Өмнөговь, Өвөрхангай аймгуудтай хиллэдэг.
 
     Газрын гадарга, хөрсний бүтэцАймгийн нутаг дэвсгэрийн хилийн тойрог 1230 км, нутгийн баруун цэг Гучингийн худгаас зүүн цэг Хөх дэл хүртэл 425 км, хойд цэг Ус хар толгойгоос урд цэг Өвөр цагаан дэрс хүртэл 283 км. Нийт газар нутаг нь тал хээр говийн бүсэд багтдаг. Тэгш тал газрын хамгийн өндөр нь далайн түвшнээс дээш 1530 м, хамгийн нам нь 980 м, хамгийн өндөр Дэлгэрхангайн уул далайн түвшнээс дээш 1913 м өндөр өргөгдсөн байдаг. Тус аймгийн нутагт уулын хөрс /хар хүрэн, хүрэн, цайвар хүрэн/ маш бага хувийг эзэлж Адаацагийн хойд тал, Бага газрын чулуу, Угтаалын уул, Их газрын чулуу орчимд тархсан. Нутгийн төв, хойд хэсгээр ухаа толгод нам уулсын /хүрэн, цайвар хүрэн, цөлөрхөг хээрийн бор, хээржүү цөлийн бор/ хөрс, нутгийн төв, өмнөд хэсгээр тал хөндийн /цөлөрхөг хээрийн 20 төрлийн хөрс/ хөрс тархсан.
 
   Уур амьсгал: Аймгийн нутаг дэвсгэрийг уур амьсгалын хувьд хуурай, сэрүүн, уулын хээрийн муж /Эрдэнэдалайн хойд хэсэг, Адаацаг, Дэлгэрцогт, Дэрэнгийн хойд хэсэг/, нэн хуурай дулаавтар, цөлөрхөг хээрийн муж /Дэлгэрхангай, Хулд, Луус, Гурвансайхан, Өндөршил сумын хойд хэсэг, Сайхан-Овоо, Сайнцагаан, Говь-Угтаал, Цагаандэлгэр, Баянжаргалан сумдын нутаг/, нэн хуурай дулаан, цөлөрхөг хээрийн муж /Дэлгэрхангай, Хулд, Гурвансайхан сумдын урд хэсэг, Өлзийт сумын нутаг/ гэж 3 хуваадаг.
Агаарын температурын дундаж хэмжээ өвлийн сард – 16-19 градус, зуны сард +17-21 градус, жилд орох хур тундасны хэмжээ 95-150 мм ундаг. 

Дэд бүтэц

Дундговь аймаг нь эрчим хүчний нэгдсэн сүлжээнд холбогдсон. Цахилгаан хангамж бүрэн шийдэгдсэн. Холбоо харилцаа мен сайн хегжсен. Хоёр сумаас бусад нь шилэн кабельд холбогдоход бэлэн болсон. Даланзадгад болон Улаанбаатар хотуудтай хатуу хучилттай авто замаар шууд холбогдсон. Энэ замын дагуу Дэлгэрцогт, Сайнцагаан, Луус, Хулд сумд байрлах ба Дэрэн, Дэлгэрхангай сумдын төв цаашид холбогдоход хамгийн ойр юм. Одоо Мандалговь - Чойр чиглэлийн авто замыг барих нь эдийн засгийн чухал ач холбогдолтой. Говь-Угтаал, Цагаандэлгэр, Баянжаргалан, Гурвансайхан сумд аймгийн төв болон Улаанбаатартай холбогдоно. Эрдэнэдалай сумын Цагаан-Овоогоос Луус хүртэл зам тавих ирээдүй бий. Ингэснээр хамгийн захын гурван сум Сайхан-Овоо, Өлзийт, Өндөршилээс бусад нь замтай болох бодит боломж ойрхон байна.

Аж үйлдвэр

Дундговьд барилгын материалын, хүнсний үйлдвэрүүд байдаг.

Чулуун нүүрс (Хүйтэнхонгор, Тэвш, Элгэн говь, Өвдөгхудаг, Сүүл-Өндөр), төмрийн хүдэр (Эрээн), гөлтгөнө (Таргат), Шохойн чулуу (Цахиурт), Шатдаг занар (Өвдөгхоолойн хошуу, Баянжаргалант), хайлуур жонш, барилгын материал зэрэг ашигт малтмал бий.

Алдартнууд

ÄÓÍÄÃÎÂÜ ÀÉÌÃÀÀÑ ÒªÐÑªÍ ÀËÄÀÐÒÍÓÓÄ

Äóíäãîâü àéìàãààñ äàâõàðäñàí òîîãîîð íèéò ÌÓÁààòàð, - 3 ÌÓÕÁààòàð - 16, Àðäûí öîëòîí - 9, Òºðèéí øàãíàëò - 10, ÌÓÃàâúÿàò öîëòîí – 120 ãàðóé, ÌÓÖîëòîé áºõ - 12,  ÌÓÖîëòîé óÿà÷ - 8, ÌÓØÇîõèîë÷èä - 11, Óëñûí áîëîí àéìãèéí øàãíàëò çóðàà÷èä - 6, ÌÓÝðäýìòýí äîêòîðóóä - 18 àëäàðòíóóä òºðºí ãàðñàí áàéíà.

À.Ìîíãîë óëñûí áààòðóóä:

 Ì.Äîðæäýðýì,  Æ.Ñýðýýòýð, Ò.Áîð

Á.Ìîíãîë óëñûí õºäºëìºðèéí áààòðóóä:

Ö.Ëóâñàíñàìáóó, Á.Ýñ, Ä.Áàòòºð, Ä.Öýíä, Í.è÷èíõîðîë, Æ.Æàãâàðàë, Ò.Öýâýëñîäíîì, Ò.Áàäàð÷, Ë.Äàøíÿì, Å.Íîðîâñ¿ðýí, Ö.Äàâãà, Ò.Äàøäîðæ, Á.Äàøçýâãý, Í.Íîðîâáàíçàä, Ð.Ðàø, Ã.Õàéäàâ, Мөнхбаяр

Â.Ìîíãîë óëñûí àðäûí öîëòíóóä:

Á.Äàìèíñ¿ðýí àðäûí æ¿æèã÷èí, Î.Ãàíáààòàð àðäûí æ¿æèã÷èí, Ñ.Äàøäîîðîâ àðäûí óðàí çîõèîë÷, Ö.Äîðæïàëàì àðäûí óðàí çîõèîë÷, À.Íýðã¿é àðäûí æ¿æèã÷èí, Ò.Öîëìîí àðäûí æ¿æèã÷èí, Ä.Òºìºð àðäûí áàãø

Ìîíãîë óëñûí òºðèéí øàãíàëòíóóä:

Õ.Íÿìáóó  óãñààòíû ç¿é÷, Ö.Íàöàãäîðæ õºãæìèéí çîõèîë÷, Ä.Íÿìàà çîõèîë÷, Ä.Òºðáàò çîõèîë÷, Ä.Áàòáÿàð çîõèîë÷, Î.Óðòíàñàí îïåðàòîð, Ì.Öýìáýëäîðæ çóðàà÷

Мîíãîë óëñûí ãàâüÿàò öîëòíóóä:

    Ñ.Áóÿííýìýõ ÌÓÀÃÓÇîõèîë÷, Ì.Áîëä  ÌÓÓÃÇ, Á.Öýðìàà ÌÓÓÃÇ,  Ä.Áàòòºìºð  ÌÓÓÃÇ, Ã.Àëòàíõóÿã ÌÓÓÃÇ, Õ.Äàìäèí  ÌÓÓÃÇ, Ö.Íàâààí  ÌÓÓÃÇ, Á.Ãàíáàò ÌÓÓÃÇ, Ñ.Äàøíÿì  ÌÓÓÃÇ, Ö.Áàéäû ÌÓÓÃÇ,Ø.Ðåí÷èíõàíä  ÌÓÓÃÇ, Ä.Äàâààíÿì ÌÓÓÃÇ, Ã.Öýðýí ÌÓÓÃÇ, Ø.Ñîíèíáàÿð ÌÓÑÃÇ, Á.Ñóìúÿà ÌÓÑÃÇ,È.Ðýíöýíõàíä ÌÓÑÃÇ,  Ñ.Çýâñýã ÌÓÑÃÇ, Ä.Áàòáàÿð ÌÓÑÃÇ, Ä.Íÿìàà ÌÓÑÃÇ, Ö.×èìèääîðæ ÌÓÑÃÇ,Ñ.Ìÿäàãáàäàì ÌÓÃÆ, í.Äàâãàäîðæ ÌÓÃÆ, Ñ.Ëóâñàíãîìáî ÌÓÃÆ, Ã.Äàìáèéæàìöàí ÌÓÃÆ, Ä.Äàðèí÷óëóóí  ÌÓÃÆ, Ë.Öýâýëñ¿ðýí ÌÓÃÆ, Ä.Öîãòñàéõàí ÌÓÃÆ, Þ.Öýðìàà  ÌÓÃÆ, Ã.Áàòñ¿õ ÌÓÃÆ, Ë.Áóÿíõèøèã ÌÓÃÆ, Ý.Öýýäîðæ ÌÓÃÆ, ×.Ñ¿õýý ÌÓÃÆ, À.Äàøïýëæýý  ÌÓÃÆ, Æ.Íàíñàëìàà ÌÓÃÆ,Ä.Áàòñ¿õ. ÌÓÃÆ, Í.Äàãèéðàíç ÌÓÃÆ, Ö.ªëçèé-Îðøèõ  ÌÓÃÆ,  Á.Ñàðàíòóÿà ÌÓÃÆ,  Õ.Òºìºðáààòàð ÌÓÃÆ, Ã.Àëòàíöýöýã ÌÓÃÆ, Æ.Ä¿íæìàà   ÌÓÃÆ, Ö.×óëóóíöýöýã ÌÓÃÆ, Á.Æàðãàëñàéõàí ÌÓÃÆ, Ö.Öýíä-Àþóø ÌÓÃÆ, Ñ.Ñóãèð ÌÓÃÆ, Ö.Öýíä-Àþóø ÌÓÃÆ, Í.Òîãòîõ ÌÓØÓÃÀæèëòàí, Ñ.Íàðàíãýðýë ÌÓØÓÃÀæèëòàí, Í.ªëçèéõóòàã  ÌÓØÓÃÀæèëòàí, ×.Î÷èðñ¿õ ÌÓØÓÃÀæèëòàí, Ö.Áàò-Î÷èð, Ë.̺íõòîãîî,Ä.Ìîëîìæàìö ÌÓÃÝÇàñàã÷, Ì.Íàìæèë ÌÓÃÝÇàñàã÷, Á.Õàñ ÌÓÕÃÝì÷, Ò.Òóâààí ÌÓÕÃÝì÷, Ö.ßíæèí ÌÓÕÃÝì÷, Õ.×èìýä ÌÓÕÃÝì÷, Ò.Æàãàé ÌÓÕÃÝì÷, Ö.Áàðõàñ ÌÓÕÃÝì÷, Ä.Äàøäîðæ ÌÓÝÕÃÀæèëòàí,Ë.Çýãâýý ÌÓÃÕóóëü÷, Ä.Çóíäóé ÌÓÃÕóóëü÷, Õ.Áàÿíæàðãàë ÌÓÃÌàë÷èí, Õ.Îòãîí ÌÓÃÌàë÷èí, Æ.Äàãçýãâý ÌÓÃÌàë÷èí, Ò.Äàãäàí ÌÓÃÌàë÷èí, Ë.Áàòñ¿õ ÌÓÃÌàë ç¿é÷, Ø.Öýðýíäîðæ ÌÓÌÃÝì÷, Ñ.Áÿìáàà ÌÓÌÃÝì÷, Á.Äýíäýâ ÌÓÃÁàãø, Ö.Ïýëæýý ÌÓÃÁàãø, Ä.Äàìäèíæàâ ÌÓÃÁàãø, Í.Ìèæèääîðæ  ÌÓÃÁàãø, Ã.Öýðýíäàâãà ÌÓÃÁàãø, Í.ªëçèé ÌÓÃÁàãø, í.Áèçüÿà ÌÓÃÁàãø, ×.Èøäîðæ ÌÓÃÁàãø, Ç.Öýâýýíàðàâäàí ÌÓÃÁàãø, À.Äîðæñ¿ðýí ÌÓÃÁàãø.äàñãàëæóóëàã÷,  È.Ãàíòºìºð ÌÓÃÁàãø,  Ö.×îéæàìö ÌÓÃÁàãø, Á.Èøöîã ÌÓÃÁàãø, Õ.Áóäíÿì ÌÓÃÁàðèëàã÷èí, Ã.Õàéñàíäàé ÌÓ¯ÃÀæèëòàí, Ä.Ãàíáàò ÌÓÀ¯ÃÀæèëòàí, Ä.Ìÿãìàð ÌÓÀ¯ÃÀæèëòàí, Ñ.Öýâýýí ÌÓÃÒýýâýð÷èí, Á.Ýðäýíýáàò ÌÓÃÒýýâýð÷èí, Ë.Ï¿ðýâñ¿ðýí ÌÓÃÍèñãýã÷, Ä.Ëõàãâàà ÌÓÃÒàìèð÷èí, Í.Áàäðàõ ÌÓÃÓóðõàé÷èí, í.̺íõáàÿð ÌÓÃÓóðõàé÷èí, Ã.Îòãîíï¿ðýâ ÌÓÃÓóðõàé÷èí /92/

-Ìîíãîë óëñûí öîëòîé áºõ÷¿¿ä:

Õóðõàðöàãà, Ò.Áàëæèð ÌÓçààí, ×.Ìèæèä ÌÓçààí, Ë.Ï¿ðýâæàâ ÌÓÕàðöàãà, Ä.Áàÿñãàëàí ÌÓÍà÷èí, Ø.Òîâóóäîðæ ÌÓÍà÷èí, Ã.Öýðýí÷èìýä ÌÓÍà÷èí, Ä.Æàâçìàà ÌÓÍà÷èí, Ö.Óëààíõ¿¿ ÌÓÍà÷èí, Ø.Äîðæäàìáà ÌÓÍà÷èí, Ò.Îëçãýðýë ÌÓÍà÷èí, Á.×èíçîðèã ÌÓÍà÷èí

Ìîíãîë óëñûí öîëòîé óÿà÷èä:

Æ.Ñîäíîìïýë ÌÓÌàíëàé óÿà÷, Ã.Ýðäýíý÷óëóóí ÌÓÌàíëàé óÿà÷, Ã.Áàò÷óëóóí ÌÓÌàíëàé óÿà÷, Ö.Öýðýíáàë ÌÓÀÓÿà÷, ×.Óóãàíáààòàð ÌÓÀÓÿà÷, Ä.Öýëõýý ÌÓÀÓÿà÷, Ä.Áààòàð ÌÓÀÓÿà÷, Æ.Ò¿âäýí ÌÓÀÓÿà÷, Í.Áàÿðñàéõàí ÌÓÀÓÿà÷

Äóíäãîâü àéìãààñ òºðñºí ýðäýìòýí äîêòîðóóä:

Ö.Äàìöàãäîðæ /ÿí óõààíòàí,ãýãýýð¿¿ëýã÷ ýðäýìòýí, Äàíçàí-îäñýð ÿí óõààíòàí, ãàâüæ ìÿíäàãòàí, Ò.Íàìæèë          /Ò¿¿õèéí óõààíû äîêòîð/ Á.Äàøöýâýã Ò¿¿õèéí óõààíû äîêòîð Á.Çýäýâ Áèîëîãèéí óõààíá äîêòîð,Ë.Ýðäýíýáàÿð Àíãààõ óõààíû äîêòîð, Ä.Îòãîíáààòàð Àíãààõ óõààíû äîêòîð, Ç.Àäúÿàñ¿ðýí Àíãààõ óõààíû äîêòîð, Á.äýëãýðìàà Ò¿¿õèéí óõààíû äîêòîð, À.Ýðäýíýáàò Àíãààõ óõààíû äîêòîð, Ë.Öýðýíñîäíîì Ñóðãàí õ¿ì¿¿æ¿¿ëýõ óõààíû äîêòîð, À.Íàíñàëìàà Ñóðãàí õ¿ì¿¿æ¿¿ëýõ óõààíû äîêòîð, À.Îòãîíòóÿà Óäèðäàõóéí óõààíû äîêòîð, Á.Îþóíñóâä òåõíèêèéí óõààíû äîêòîð, Á.Áàòõèøèã ÝÇÓÄîêòîð, Á.Áàäàìäîðæ ÝÇÓõààíû äýä äîêòîð, äýä ïðîôåññîð,Ã.Äýëýã Ò¿¿õèéí óõààíû äýä äîêòîð,Ä.Ç¿ìáýðýëëõàì Õóóëü ç¿éí óõààíû äýä äîêòîð, äýä ïðîôåññîð.

Äóíäãîâü àéìãààñ òºðñºí óëñ òºð÷èä:

 

  1. Ö. Æàìáàäàãâà    /1886-1974/     Óëñûí àíõäóãààð áàãà õóðëûí òºëººëºã÷
  2. Ä. Ìîëîìæàâ       /1970-1980 ààä îíû óëñ òºð÷ /
  3. Í. Ñàìïèëíîðîâ /1992 îíû øèíý ¿íäñýí õóóëèéã áàòëàëöñàí, Óëñûí öàãààòãàëûí êîìèññûí äàðãà /
  4. Ñ Áàòìºíõ  /1992-1996 îíû óëñûí èõ õóðëûí ãèø¿¿í /
  5. Í. Òîãòîõ  /1992-2004 îíû Óëñûí èõ õóðëûí ãèø¿¿í /
  6. Æ. Îòãîíáàÿð / 1996-2000 îíû Óëñûí èõ  õóðëûí ãèø¿¿í /
  7. Æ. Íàðàíöàöðал / 2000-2004 îíû Óëñûí èõ  õóðëûí ãèø¿¿í /
  8. Р.Раш / 2000-2012 îíû Óëñûí èõ  õóðëûí ãèø¿¿í / 

Сумд